Đền bà Vũ ở thôn Vũ Điện, xã Chân Lí, huyện Lí Nhân , tỉnh Nam Hà - nơi thờ phượng nàng Vũ Thị Thiết , nguyên mẫu của "Người con gái Nam Xương" trong "Truyền kì mạn lục" của Nguyễn Dữ .
Đền bà Vũ, chùa Báo Ân, đình Vũ Điện cùng dàn hàng ngang , quay mặt về phía sông Hồng , cách mép nước có hơn mười mét. Đúng là nơi có thế đất mà muôn trùng sóng nước dồn xô đếm ngày, vang vọng , giận dữ, nhưng không lay chuyển nổi. Điều ấy khiến người ta ngạc nhiên. Vì sao hơn năm thế kỉ trôi qua, mà nước lũ sông Hồng bao lần tràn đến đây lại rẽ về phía Bắc. Nghĩa là không cuốn trôi đi cụm di tích lịch sử - văn hóa này.
Nếu như chùa Báo Ân nuôi dưỡng đức tin vào sự bất tử của điều thiện, ý thức đền ơn trả nghĩa ; đình Vũ Điện thờ ông Đòan Thượng - một công thần văn, võ , đức, trí vẹn tòan thì đền bà Vũ là biểu tượng của sự trinh liệt - công dung ngôn hạnh của người phụ nữ Việt Nam.
Cùng những giá trị lịch sử văn hóa về mặt kiến trúc , điêu khắc thời Lê, thời Nguyễn, ở nơi đây còn có rất nhiều câu đối, đại tự, cuốn thư, hòanh phi, chuông khánh...giúp chúng ta hiểu rõ hơn thái độ , tấm lòng, suy nghĩ về đạo lí ,văn hóa văn chương , tín ngưỡng của vua quan, sĩ thứ nhiều triều đại về "Người con gái Nam Xương", ít ra là hơn năm thế kỉ. Chỉ tính từ thế kỉ 15, vua Lê Thánh Tông đã từng qua đây, nghe truyền thuyết về nàng, rồi viết lên bài thơ Quốc Âm, để cho dân địa phương đề vào nơi đền thờ. Bài thơ như sau :
Nghi ngút đầu ghềnh tỏa khói hương,
Miếu ai như miếu vợ chàng Trương.
Bóng đèn dầu nhẫn đừng nghe trẻ
Cung nước chi cho lụy tới nàng.
Chứng quả đã đôi vừng nhật nguyệt
Giải oan chi lọ mấy đàn tràng.
Qua đây mới biết nguồn cơn ấy,
Khá trách chàng Trương khéo phũ phàng.
(Dương Văn Vượng dịch)
Cùng với việc minh oan cho đại thần Nguyễn Trãi, vua Lê Thánh Tông cũng đã cảm thôn sâu sắc với nỗi oan của "người con gái Nam Xương").
Sau Lê Thánh Tông, sau Nguyễn Dữ, còn nhiều nhà nho khác đã cảm tác về nàng, nhà thơ Nguyễn Khuyến cũng có bài "Đề Vũ Thị từ" như sau :
Cách biệt ba năm một chữ trinh
Nỗi riêng thương nhớ có thần minh.
Chồng ngu tin vội lời đồn nhảm,
Cha giả gây thêm chuyện chẳng lành.
Tiếng sóng hôm nay còn giận dữ,
Bóng đèn năm ấy quá vô tình.
Giải oan, xây miếu làm chi nhỉ ?!
Thơ viết vì ai tỏ bất bình.
(Nguyễn Văn Huyền dịch)
Hẳn nhà nho Nguyễn Khuyến cũng đã nghe tiếng sóng dồn xô giận dữ của sông Hồng ngay gần miếu thờ người con gái đức hạnh bị oan khuất nơi đây.
Ngòai những điều mà truyện "Chuyện người con gái Nam Xương" do Nguyễn Dữ thể hiện, đến nơi đây, xem ngọc phả sẽ được biết thêm : Vũ Thị Thiết là người xứ Sơn Nam Thượng, phủ Lí Nhân, huyện Nam Xang, trang Vũ Điện. Cha nàng là Vũ Thuận, mẹ là Nguyễn Thị Phiên, ở giáp Hạ Đòai. Năm lên ba tuổi, cha mẹ đặt tên cho nàng là Vũ Thị Thiết, hiệu là Hương Nương. Thấy nàng thông minh, đức hạnh, cha mẹ cho nàng đến học ở nhà Phạm tiên sinh từ năm tám tuổi. Đến năm nàng 13 tuổi, cha mẹ qua đời, bốn anh em an táng mẹ cha chu tất rồi dựa nhau mà kiếm kế sinh nhai.
Bấy giờ trang Vũ Điện có bốn khu dân cư. Tại khu Hạ có nhà ông Trương Nghị, vợ ông là bà Lê Thị Quyên, cả hai ông bà đều thuần hậu, giàu có, được người trong làng nể trọng. Thấy Hương Nương là người đức hạnh, ông bà Trương chọn nàng làm con dâu cho người con trai thứ hai là Trương Huyền. Đám cưới nàng được hai gia đình sắp đặt lo liệu.
Bản ngọc phả còn kể lại khá chi tiết chuyện nàng Vũ Thị Thiết đã giúp dân nghèo, người già, con trẻ bơ vơ vào năm vùng quê Vũ Điện , Nam Xang bị mất mùa đói kém. Nàng đã giúp vua Lê Thánh Tông vượt thuyền rồng qua sóng dữ Hòang Giang. Nàng giúp người bị nạn ở khúc sông Hòang Giang rồi nhờ người đó về nói lại với chồng....Bản ngọc phả đã đan xen chuyện người thực việc thực với chuyện thần tiên. Qua đó, nàng Vũ Nương đã trải qua hai kiếp : kiếp người và kiếp tiên. Điều này có ý nghĩa như sự đền bù, cái đẹp phải được đền bù bằng cái đẹp. Vũ Nương - ở nàng hội tụ bao nét đẹp tinh hoa của trời và đất, nhưng xã hội ngày ấy không là chỗ dung thân cho nàng nên nàng phải về cõi tiên để được "sống" trong thế giới đẹp huy hòang , một thế giới đầy tình người. Đó cũng là nguyện vọng chính đáng của nhân dân.
Hai câu đối trước cổng chính của ngôi đền :
"Trải qua các triều đại đây là nơi dang lam thắng cảnh đất Nam Xang.
Mãi mãi với tháng năm không vẩn nhơ bụi bẩn nơi dòng sông Vũ Điện."
Như một khúc tráng ca, như một lời căn dặn của cha ông. Rằng : hãy yều quê hương đất nước, hãy gìn giữ kiên cường phẩm chất, nhân cách của người Việt Nam muôn đời cao đẹp.
%%-Good luck!!!